Lathyrus tuberosus L.

Halk arasında “yumrulu mürdümük”, “toprak kestanesi”, ‘gürül’ ve “yer bademi” adlarıyla bilinen Lathyrus tuberosus (koşkoz), Anadolu’nun farklı bölgelerinde uzun yıllardır tanınan ve geleneksel gıda olarak değerlendirilen doğal bir türdür. Toprak altında gelişen nişastalı yumruları tatlımsı, fındıksı aromasıyla dikkat çeker. Geçmişte özellikle kıtlık dönemlerinde önemli bir besin kaynağı olarak öne çıkmış; kırsal bölgelerde kadınlar, çocuklar ve çobanlar tarafından çiğ, haşlanmış ya da közde pişirilmiş şekilde tüketilmiştir. Baharda bahçeyi, bağları çapalarken, dip açarken toplanıp atıştırılan bu küçük yumrular çalışanların susuzluğunu gideren, ağız tadı ve enerji veren “doğal atıştırmalık”ları oluşturmuştur. Yer yer hayvan yemi olarak da değerlendirilen yumrular, Anadolu’nun beslenme kültüründe kalıcı izler bırakmıştır.

Deniz Bozok: “İstanbul’da, dedemin bana miras bıraktığı saklı bir bahçede büyüdüm. Gözlerim ilk kez doğanın renklerini seçmeye başladığından beri buradayım. Bahçenin her köşesinde, toprağında, canlısında, bana miras kalan değerleri ve öğretileri buldum. Bahçem, dış dünyanın hızla tüketen, bencil ve yok edici huyundan uzak, yaşamın güvende olduğu ve yeşerebildiği bir kale benim için. Derken bir gün, Koşkoz geldi bahçeme. Taa Kars’tan, buraya, benim toprağıma ulaştı. Onu ilk gördüğümde, pek çok insan gibi ben de pembe çiçeklerinin zarif güzelliğini fark ettim. Ama yakından tanıdıkça anladım ki, bu bitkinin gerçek gücü sülüklerinde (tendrillerinde) gizli. O incecik tendriller, yalnızca zarif bir görünüm ya da tesadüfi gelişen uzantılar değil, amacına yönelik uzanan, tutunan, sarılan, gücünü toplayarak rüzgâra karşı koyan, var oluşu ve gelişmeyi destekleyen ve hayata tutunmayı mümkün kılan direnç sembolleri... İşte bu yüzden, hayatın büyüsü ayrıntılarda gizli. Bir tendrilin akıllı tutunuşunda, bir bitkinin uyanışında, bir ağacın rüzgara karşı kendini değiştirmesinde saklı. Benim hikayem de tam burada, bu ayrıntıların içinde, bu bitkilerle birlikte yeşeriyor.”