Ceratonia siliqua L.

Akdeniz’in kadim bitkilerinden biri olan keçiboynuzu (Ceratonia siliqua), Anadolu’nun doğayla uyumlu yaşam biçiminde yüzyıllardır yer bulan önemli bir miras türüdür. Kurak ve kireçli yamaçlarda dahi gelişebilen bu dayanıklı ağaç, kırsal topluluklar için hem besin hem de geçim kaynağı olmuştur. Türkiye’nin güney kesimlerinde halk arasında farklı adlarla bilinir: harnup (Antalya, Mersin), kara keçi (Muğla), gavur baklası (İzmir) ya da boynuz baklası (Hatay) gibi isimlerle anılır. Meyvesi taze ya da kurutulmuş olarak doğrudan tüketilmiş; un haline getirilerek ekmek karışımlarına, şurubu ise özellikle kışlık yiyecekler arasında yer almıştır. Keçiboynuzu, lif ve şeker bileşenleri bakımından zengin olmasının yanı sıra vitamin ve mineral içeriğiyle de koruyucu ve tamamlayıcı gıdalar arasında yer alır. Geleneksel olarak üretilen pekmezinin yanında piyasada toz, çay ve kuru meyve formlarıyla da satılmaktadır. Ağacı çok sert ve dayanıklı olduğundan dibek gibi mutfak araçlarının yapımında kullanılır. Osmanlı döneminde gemi erzakı olarak saklanacak kadar kıymetli kabul edilen keçiboynuzu, aynı zamanda Yörük kültüründe hayvan yemi, yakacak, doğal boya ve hatta atalık ürünü kimliğiyle tanımlanmıştır. Geçmişte kuyumculukta keçiboynuzu tanelerinin eşit ağırlıkta olduğu varsayılarak ortalama büyüklükte bir keçiboynuzu çekirdeğine Arapçadan alınma karat/kırat, dört çekirdeğe bir dirhem denmiştir. Gündelik dilimize girmiş deyişlerden “iki dirhem bir çekirdek” iyi giyinenler için kullanılır. Çok yönlü kullanımıyla keçiboynuzu, yaşayan bir kültürel miras olarak değerini korumaktadır.