Allium fuscum Waldst. & Kit.

Yumurtamsı-eliptik, koyu kahverengi-siyahımsı soğana sahiptir ve ince zar yapılı iç kabuğu kirli beyazdır. 25-40 santimetre uzunluğunda, dik, tüysüz ve çizgili çiçek sapı bulunur. Yaprakları 3-6 adet olup şerit şeklinde ve gövdeye eşit veya daha uzundur. Çiçekleri yoğun kümeler halinde, 30-70 adetli ve pembe-kahverengi tonlarındadır. Erkek organları basit, polen keseleri sarı ve dikdörtgensidir. Meyvesi yuvarlağımsı kapsül şeklinde olup siyah tohumlar içerir. Ağustos–Ekim aylarında çiçek açar. 20–1550 metre rakımda, yol kenarları, kayalık yamaçlar ve orman açıklıklarında, karaçalı, meşe, çam ve sığla ile birlikte yayılış gösterir. Marmara Bölgesi, Karadeniz Bölgesi, Asıl Ege Bölümü, Yukarı Sakarya ve Orta Kızılırmak Bölümleri, Akdeniz Bölgesi’nde doğal olarak bulunur.

Rachel Rose Mollman: “Anadolu'nun taşlı yamaçlarında, ormanların derinliklerinde bir tür vardır ki adı bile pek bilinmez. Allium fuscum derler ama halk arasında ona sadece ‘yabani soğan’ denir. Ne soğan kadar acıdır ne de sarımsak kadar keskin. Biraz daha sakindir, gizlidir. Tadı, hafifçe baharatlı, bazen de tatlımsıdır. Doğanın tam ortasında kimsenin pek göz önüne almadığı bu bitki, ne zaman fark edilse hemen mutfağa, yemeklere dâhil olur. İşte o zaman, birdenbire bir parça lezzet, bir parça doğa gelir sofraya.

Bir zamanlar, bu soğan dağlarda, ormanlarda toplanır, Van otlu peynirinin içine katılır, arka planda kimsenin pek anlamadığı o farklı dokunuşları eklerdi. Ama bu bitkinin kimliği, bir zaman sonra kaybolmaya yüz tuttu. Türleri karıştı, taksonomisi değişti ve sonunda, kim bilir, belki de Resimli Türkiye Florası’nda sadece adı kaldı. Oysa yıllardır gizli bir sır gibi köylerin mutfaklarında, dağcıların cep çantalarında yerini korurdu.

Halk ilacıdır, bilinmez. Oysa bu topraklar, her bitkinin bir sırrı olduğunu hep hatırlatır insana. Kim bilir belki bir gün, bir bilim insanı ya da bir aşçı, o kimyasal potansiyeli keşfeder ve her şey birdenbire anlam kazanır. Ama şimdi, tembel soğan hâlâ sessizce orada, dağların, taşların arasında, kadim bir sır gibi bekliyor.”